Zabójcze, mroczne i piękne – tajemnice fascynacji wampirami

żurnalista

Jest osobą twardo stąpającą po ziemi. Głównie milczy, ale bezustannie obserwuje za to świat wokół niej. Przyjaciele mówią, że jest złośliwa, a ona im za to z uprzejmie dziękuje. W wolnym czasie słucha muzyki wszelkiej maści, trzymając przy tym ołówek w garści. Jest fanką fantastyki i komiksów, sama też je tworzy. Uczy się wszystkiego metodą prób i błędów, bo w życiu nie ma nic zabawniejszego. A formalnie rzecz ujmując: dwie nogi, dwie ręce, głowa pośrodku, czyli – jakby nie patrzeć – człowiek.

 6 min. czytania
 1
 38
 10 grudnia 2015
Angelika Kruczek
Jednym zdaniem: Jak zmienia się kreacja wampira w literaturze i filmie.

Wampiry – stworzenia nocy. Z jednej strony przerażające, żądne krwi potwory, a z drugiej byt doskonały, ostateczny cel ludzkiej ewolucji. Ich obraz przedstawiany w literaturze czy filmie bywa skrajnie różny. Czy to ze strachu, czy uwielbienia motyw nieśmiertelnego krwiopijcy towarzyszy nam od lat.

W filmach i książkach pojawiają się coraz to nowe koncepcje na przedstawienie wampira. Jedni nadają mu postać bestii, polującej pod osłoną nocy. Drudzy ukazują bardziej ludzką naturę tej istoty, zdolnej do poświęceń, walki ze złem w imię wyższych celów czy miłości.

Ciemna strona – krwiste wcielenie

Wkrótce odkryto nowe przerażające szczegóły. Aby ich ciała mogły się poruszać, krew płynąca w nich musiała być odżywiana. Jedynym pokarmem, jaki mogła przyswajać na swoje potrzeby, była identyczna substancja – krew. Ich ciałem rządziło wieczne pragnienie krwi, świeżej krwi, powodującej wspaniałe sensacje. Krwi nigdy nie było dość. Wampir Lestat (fragment), Anna Rice

Dzieci nocy – takim mianem również określa się wampiry – to bestie w ludzkiej skórze. Ich człowieczeństwo jest całkowicie zatracone przez odwieczną żądzę krwi. Najczęściej przedstawiane są jako wynaturzone potwory, o przekrwionych oczach i bladej skórze. Żyją pod osłoną nocy, ukrywają się przed światłem słonecznym, to nieśmiertelni łowcy. Taki jest jeden ze sposobów na pokazanie tego upiora. Innym jest ukrycie jego morderczej natury pod powłoką wręcz idealnego piękna. Przykładem mogą być postacie ze słynnej sagi „Zmierzch” S. Meyer (Jane, Alec czy Viktoria). Wszystkie są urzekające, pozornie idealne, potrafią być jednak bezwzględne wobec ludzi czy przedstawicieli własnej rasy. Ponadto mają niesamowitą siłę, wyostrzone zmysły, szybkość i dar wiecznej młodości. Niestraszne im choroby czy poważne rany. W zależności od koncepcji autora, mogą posiadać dodatkowe umiejętności jak: telekineza (Edward Cullen), teleportacja czy przewidywanie przyszłości (Alice Cullen). Tak czy inaczej, przedstawiane jako istoty wyższe, mogą z łatwością dominować na gatunkiem ludzkim.

Andrzej Sapkowski w „Wiedźminie”, dzieli wampiry na dwie klasy: wyższą i niższą. Ta pierwsza wyglądem nie rożni się od zwykłego człowieka. Nie obawa się promieni słonecznych, nie jest także przymuszona do picia krwi. Co nie oznacza, że całkowicie rezygnuje z tego przysmaku. Takie wampiry polują zazwyczaj nocą, nie rzucając się nikomu w oczy. Sapkowski przedstawia je jako piękne istoty z ogromnym dystansem do otaczającej rzeczywistości (w przeciwieństwie do tych ukazanych w „Zmierzchu” czy „Pamiętnikach wampirów”). Tam bohaterowie są silnie związani emocjonalnie ze światem śmiertelników. Emiel Regis z sagi Wiedźmin, tak siebie opisuje:

Nazywam się Emiel Regis Rohellec Terzieff-Godefroy. Żyję na tym świecie czterysta dwadzieścia osiem lat według waszego rachunku, sześćset czterdzieści dwa lata według rachuby elfów. Jestem potomkiem rozbitków, nieszczęsnych istot uwięzionych wśród was po kataklizmie, który wy nazywacie Koniunkcją Sfer. Uchodzę, delikatnie mówiąc, za potwora. Za krwiożercze monstrum. Wiedźmin, A. Sapkowski

Z kolei niższa klasa pozornie posiada ludzką postać – to jedyna cecha łącząca je z człowiekiem. Przez Sapkowskiego opisywane są jako bestie o niskim ilorazie inteligencji. Podążają za swoim pierwotnym instynktem, domagającym się krwi. Polują tylko w nocy i w przeciwieństwie do klasy wyższej, wystawione na promienie słoneczne, natychmiast giną.

W trylogii „Blade” wampir to potwór czyhający na odpowiedni moment, by zgładzić ludzką rasę. Krew dla niego jest niczym narkotyk, bez którego nie potrafią się obejść. Również film „Underworld” pokazuje bardziej mroczną stronę tych stworzeń. Żądne władzy nie zawahają się zniszczyć każdego, kto stanie im na drodze. By osiągnąć swój cel, używają nie tylko brutalnej siły, ale również uciekają się do licznych intryg i manipulacji. Są tak bezwzględne, że bez namysłu zabiją członków własnej rodziny, jeśli tylko przybliży ich to do wyznaczonego celu (np. William zabija własnego ojca Aleksandra Corvinusa).

Te potwory w ludzkiej skórze wydają się niepokonane. Jednak nawet one mają słabe punkty. Jednym z najbardziej znanych sposobów na pozbycie się tych upiorów jest przebicie im serca osikowym kołkiem („Dracula”), pocięcie na kawałki i spalenie („Zmierzch”) lub wystawienie na światło słoneczne („Wywiad z wampirem”). W niektórych dziełach przedstawiciele tej rasy są również wrażliwi na srebro („Blade”, „Hellsing”). Niezastąpioną bronią okazuje się także czosnek czy symbole religijne. Jednak niezmienny pozostaje skrajnie negatywny obraz ukazywany w książkach i filmach. Ta bestia ma fascynować, budzić strach, ale przede wszystkim pozostać nieodkrytą tajemnicą.

Kochanek doskonały – wampir

Z założenia wampir jest naturalnym wrogiem człowieka. Jednak coraz częściej spotyka się zupełnie odmienny sposób pokazania tej postaci. W „Zmierzchu” pierwsze wampiry, jakie poznajemy, to Cullenowie, którzy są ukazani jako zupełnie normalna rodzina. Nie polują na ludzi, nie manifestują swej wyższości, a wręcz przeciwnie – starają się żyć jak każdy normalny śmiertelnik. Mimo mrocznej tajemnicy, jaką skrywają przed światem, są niezwykle emocjonalni. Odczuwają radość, smutek, zazdrość czy strach. Chcą żyć w zgodzie z ludźmi, nieustannie się jednak boją, że ktoś pozna ich sekret.

W „Pamiętnikach wampirów” również do czynienia mamy z wyidealizowanym obrazem wampira. W dodatku bohaterowie sagi mają umiejętności, jakimi nie mógł się poszczycić żaden z przedstawicieli rasy opisany w innych dziełach. Wampiry potrafią tu rzucać uroki na ludzi lub mogą poruszać się za dnia, jeśli tylko posiadają specjalny amulet chroniący ich przed działaniem słońca. Ich największą słabością jest werbena, która może pozbawić ich sił, a nawet sparaliżować.

Zarówno w przypadku „Zmierzchu”, jak i „Pamiętników wampirów” ukazana jest wewnętrzna walka pomiędzy złymi i dobrymi wampirami. Autorzy często obdarzają ich większym człowieczeństwem i wrażliwością emocjonalną niż samych ludzi. We wcześniejszych odsłonach historii o wampirach rzadko spotykało się związek przedstawicieli rożnych ras. W obecnych czasach coraz częściej mamy do czynienia z miłością bez granic. Mimo przeciwności, strachu i wzajemnej wrogości obu nacji, bohaterowie są w stanie być razem (Edward i Bella w „Zmierzchu”, Elena i Stefan w „Pamiętnikach wampirów” , Selena i Michael w „Underworld”).

Doskonałe piękno połączone z mroczą tajemnica i ociekającą krwią – to mieszanka, która zawładnęła umysłami milionów ludzi na całym świecie. Mimo że ten sposób przedstawienia krwiożerczej bestii, jaką jest wampir, całkowicie odbiega od tradycyjnego postrzegania tych istot.

(...) rób to, co leży w twojej naturze... a znów poczujesz się jak z tym dzieckiem w ramionach. Zło zależy od punktu widzenia. Bóg zabija nie wybierając... i my również. Bo żadne stworzenie na świecie nie przypomina Boga, tak jak my. film Wywiad z wampirem, 1994

Wampir, wąpierz czy upiór

Na przestrzeni lat postać łowcy polującego na ludzi stała się bardzo popularna. Jednak tylko w wersji przedstawiającej wyidealizowany obraz wampirzej egzystencji. Niektórzy nazywają to modą na pseudowampiry. Tak czy inaczej, nie da się ukryć, że to jedna z tych fantastycznych istot, która ma swoje odzwierciedlenie w każdej kulturze. Nie tylko Europa czy Ameryka uległa czarowi pięknych zabójców, również w Azji to coraz częściej poruszany wątek. Pojawia się on w wielu mangach (Vampie Knight, Black Blood Brothers czy Hellsing). Jednak także w tym przypadku nie ma pełnej zgodności w ukazaniu charakteru postaci. Raz są dobre i nadzwyczaj urokliwe, innym razem bezwzględne bawią się życiem wszystkich wokół.

Podczas kreowania coraz to nowych odsłon krwiożerczej rasy, zapomina się o podstawowej zasadzie. Przemiana w tego potwora to nie nagroda, lecz kara. Przemieniony człowiek staje się nieśmiertelny, jednak w zamian za to każdej nocy toczy wewnętrzną walkę o resztki swojego człowieczeństwa z żyjącą w nim bestią. Wampiryzm to przekleństwo, które obecnie pokazywane jest bardziej jako błogosławieństwo – ostateczny cel ewolucji ludzkiego gatunku.

Ja istnieję nadal, noc po nocy żywiąc się tymi, których spotykam na drodze. Ale cała moja namiętność spłonęła wraz z jej złotymi lokami. Jestem duchem w nadprzyrodzonym ciele. Obojętnym. Niezmiennym. Pustym. film Wywiad z wampirem, 1994

Autorka tekstu jest również autorką rysunku ilustrującego ten artykuł.

Udostępnij na  (38)Zobacz komentarze (1)